Dwa słowa o PFPS
Ból przedniej części stawu kolanowego to jedna z najczęstszych dolegliwość z jaką spotykają się w swoich gabinetach fizjoterapeuci i ortopedzi. Wśród sportowców objawy bólu przedniej części stawu kolanowego są najczęściej wynikiem zmian przeciążeniowych więzadła rzepki i konfliktu rzepkowo-udowego. PFPS może być powiązany z dysfunkcjami fałdu maziówkowego, uwięźnięciem ciała tłuszczowego, zapaleniem kaletki nadrzepkowej, podrzepkowej, przeciążeniem ścięgna mięśnia czworogłowego uda, czy niestabilnością stawu rzepkowo-udowego.
- PFPS u osób aktywnych może stanowić od 20% do 40% wszystkich problemów z kolanem
- PFPS dotyka częściej kobiet niż mężczyzn w stosunku 2:1
- Przy PFPS ćwiczenia są najczęściej wybieraną metodą leczenia zachowawczego, skupiającą się na rehabilitacji mięśnia czworogłowego uda
Przyczyny dolegliwości
Powody bólu przedniego przedziału stawu kolanowego są wieloprzyczynowe dotyczące między innymi zaburzenia osi (kinematyki) rzepki oraz dysfunkcji mechanizmu wyprostnego stawu kolanowego. Dzisiaj zajmiemy się drugą z powyższych przyczyn - dysfunkcją aparatu wyprostnego.
Mięsień czworogłowy uda jest głównym prostownikiem stawu kolanowego. Składa się z 4 głów: mięsień prosty uda, mięsień obszerny pośredni, mięsień obszerny boczny, mięsień obszerny przyśrodkowy. Przy zmienionych wzorcach ruchowych często ta właśnie grupa ulega przeciążeniom i wpływa degeneracyjnie na przednią ścianę stawu kolanowego. Pacjent “zastępuje” wtedy pracą tego mięśnia, pracę mięśni pośladkowych. Jest to niezgodne z prawidłową biomechaniką pracy kończyny dolnej. Mięsień czworogłowy kontroluje również ruch rzepki w stawie rzepkowo-udowym, zapewniając prawidłowe ustawienie wyjściowe w statyce oraz prawidłowy ruch tego elementu. Oprócz mięśnia czworogłowego warto sprawdzić także napięcie na TFL i paśmie biodrowo - piszczelowym, które również uczestniczy w wyproście w stawie kolanowym i ma wpływ na jego ustawienie w przestrzeni.
Następstwa nadaktywności/przykurczu mięśnia czworogłowego
- zwiększenie siły kompresujących rzepkę z powierzchnią stawową kości udowej
- boczne przesunięcie rzepki, lateralizacja (zwiększenie siły kompresujących rzepkę z powierzchnią stawową kości udowej po stronie bocznej) – przy niezrównoważonym napięciu VL, a VMO
- wysokie ustawienie rzepki (patella alta)
Wszystkie wyżej patobiomechanizmy sprzyjają wystąpieniu bólu w przednim przedziale stawu kolanowego. Warto także zapoznać się z dostępnymi badaniami radiologicznymi, które pozwolą wykluczyć inne elementy, które mogą powodować PFPS.
Jak pozbyć się bólu?
- mobilizuj mięsień czworogłowy (couch stretch)
- aktywuj antagonistów prostowniki biodra (mięśnie pośladków - hip hinge)
- zmień wzorce na dominację ruchu w biodrze
Couch stretch
Poprawne wykonanie tego ćwiczenia rozluźnia/rozciąga przednią ścianę uda, bez wpływu na długość więzadła rzepki.
Wykonanie:
- kończyna dolna mobilizowana jest oparta o ścianę/krzesło/kanapę
- staw biodrowy tej kończyny powinien znajdować się w wyproście
- druga kończyna dolna zgięta w stawie biodrowym i kolanowym do 90 stopni
- ćwiczący w trakcie wykonania ćwiczenia prostuje tułów i napina powłoki brzuszne.
- odczucia pacjenta nie powinny przekraczać 5 w skali VAS ze względu na stretch reflex
Najczęstsze błędy:
- ustawienie kończyny rozciąganej zgiętej w stawie biodrowym.
- brak aktywacji mięśni brzucha
- przekroczenie 5 w skali VAS
Hip hinge